Sąsiad straszy sprawą sądową osobę karmiącą ptaki na parapecie lub balkonie. Jak odpowiedzieć?

Sąsiad właścicielem lokalu w tym samym budynku

Jeżeli osoba karmiąca ptaki jest właścicielem lokalu mieszkalnego, a sąsiad jest właścicielem drugiego lokalu mieszkalnego w tym samym budynku i w wyniku dokarmiania dochodzi np. do zanieczyszczenia balkonu, parapetu lub okna sąsiada.

Możliwe działanie sąsiada: Powództwo o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i zaniechanie naruszeń (Immisji) - Sprawa cywilna.

Zgodnie z art. 140 k.c. właściciel może korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego. Zgodnie z art. 144 k.c. właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymywać się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych. Jeżeli właściciel narusza ten obowiązek, to, zgodnie z art. 222 § 2 k.c. właścicielowi – sąsiadowi przysługuje roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i zaniechanie naruszeń.

Przeciętna miara jest ustalana przy pomocy dwóch kryteriów:

1. Społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości,
2. Stosunków miejscowych,

Immisje, które tej miary nie przekraczają, są dopuszczalne jako że nie byłoby możliwe korzystanie z nieruchomości w sposób niedostrzegalny i nieodczuwalny na nieruchomościach sąsiednich.
Przeciętny charakter miary wskazuje, że punktem odniesienia powinny być odczucia przeciętnego człowieka, a osobista wrażliwość konkretnej osoby nie ma znaczenia, bez względu na to, co jest przyczyną tej wrażliwości.

Oceniając przeciętną miarę immisji, należy uwzględnić zwłaszcza:

• Częstotliwość zakłóceń,
• Intensywność ich trwania,
• Skutki,
• Pozytywną społeczną wartość działalności wytwarzającej immisje (np. pszczelarstwo),

Społeczno-gospodarcze przeznaczenie nieruchomości jako miernik przeciętnej miary zakłóceń należy ustalać, oceniając charakter zarówno nieruchomości wyjściowej, jak i nieruchomości objętych immisjami. Granice immisji może bowiem wyznaczać cel, któremu dane nieruchomości służą, np. działalność rolnicza, przemysłowa, charakter mieszkalny, religijny itp. Stosowany miernik ma charakter obiektywny, dlatego indywidualny sposób zagospodarowania nieruchomości nie ma doniosłości prawnej, jeżeli jest niezgodny z obiektywną oceną jej przeznaczenia (np. zabudowanie nieruchomości rolnej bez wcześniejszej zmiany jej klasyfikacji). Z kolei “stosunki miejscowe” oznaczają utrwalony sposób użytkowania nieruchomości w danej okolicy.

Sąsiad może w pozwie twierdzić, że jakkolwiek Konstytucja RP zapewnia ochronę własności, prawo to nie jest absolutne a korzystanie z tej własności powinno być zgodne z jej społeczno-gospodarczym przeznaczeniem
(art. 140 k.c.) i nie może powodować uciążliwości dla sąsiednich nieruchomości. Bycie właścicielem nieruchomości nie upoważnia do korzystania ze swojej własności w sposób całkowicie dowolny i nieograniczony.

Wolność korzystania z własności napotyka na pewne ograniczenia w miejscu, gdzie zaczyna się wolność i własność drugiej osoby. Do takich ograniczeń należą zasady współżycia społecznego oraz tzw. przeciętna miara o której mowa w art. 144 k.c. Sąsiad może twierdzić, że dokarmianie ptaków na balkonie lub z parapetu sąsiadującego mieszkania przekracza taką przeciętną miarę poprzez oddziaływanie niekorzystne lub zakłócające spokojne korzystanie z jego nieruchomości. Powoduje to tzw. immisje polegające na uciążliwych zapachach, zanieczyszczeniu okien, parapetu, balkonu należącego do jego nieruchomości – o ile takie uciążliwości mają miejsce. Sąsiad może dochodzić ochrony przed immisjami tego typu w trybie art. 23 k.c i 24 k.c., czyli w trybie ochrony dóbr osobistych w związku z art.222 k.c. i art. 144 k.c.

Jeśli zaś immisja doprowadza do szkody, podstaw do jej naprawienia poszukiwać należy w art. 415 k.c. i nast., przy czym osobą odpowiedzialną za szkodę nie może być uznana osoba, która z jakichkolwiek powodów znajduje się
w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli (art. 425 k.c.). Zakres obowiązku naprawienia szkody w takiej sytuacji (w stosunkach między osobami fizycznymi) może być stosownie do okoliczności ograniczony, jeżeli ze względu na stan majątkowy poszkodowanego lub osoby odpowiedzialnej za szkodę wymagają takiego ograniczenia zasady współżycia społecznego (art. 440 k.c.)

W przypadku wytoczenia powództwa przez sąsiada skutecznym argumentem przeciwnym byłoby wykazanie, że:

• Działania pozwanego sąsiada, będącego właścicielem nieruchomości sąsiedniej nie zakłócają korzystania
  z nieruchomości powoda,
• Stopień zakłóceń nie przekracza przeciętnej miary wynikającej ze społeczno–gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych,
• Powód wyraził zgodę na występujące zakłócenia w korzystaniu z nieruchomości, wobec czego istniejący stan jest zgodny z prawem,
• Pozwany nie jest właścicielem nieruchomości, z której korzystanie zostało zakłócone, np. jest jedynie najemcą,
• Sąsiad nie jest właścicielem nieruchomości sąsiedniej, co za tym idzie nie ma legitymacji do tego, żeby być
  w sprawie powodem,

To na powodzie zawsze ciąży obowiązek wykazania, że naruszenie własności przez sąsiada (właściciela nieruchomości sąsiedniej) miało charakter trwały oraz istnieje prawdopodobieństwo powtarzania się go w przyszłości.
Dlatego, zanim sąsiad wystąpi się na drogę sądową, powinien zawsze wcześniej na piśmie zażądać podjęcia określonych czynności przez właściciela nieruchomości, która jest źródłem immisji. Dopiero po bezskutecznym upływie terminu można skierować sprawę do sądu i tym samym uprawdopodobni, że immisje będą się powtarzać w przyszłości. 

Sąsiad lokatorem lub właścicielem innego lokalu

Jeżeli osoba karmiąca ptaki jest najemcą lokalu a sąsiad jest lokatorem innego lokalu albo właścicielem innego lokalu w tym samym budynku i w wyniku dokarmiania dochodzi do zanieczyszczenia balkonu, parapetu lub okna sąsiada.

Możliwe działania sąsiada: Powództwo o rozwiązanie stosunku prawnego uprawniającego do używania lokalu i nakazanie jego opróżnienia z powodu rażącego i uporczywego naruszenia porządku domowego, czyniącego korzystanie z innych lokali w budynku uciążliwym - Sprawa cywilna.

Zgodnie z art.13 ustawy o ochronie praw lokatorów sąsiad może wytoczyć powództwo o rozwiązanie przez sąd umowy najmu i nakazanie opróżnienia lokalu, jeżeli dana osoba wykracza w sposób rażący lub uporczywy przeciwko porządkowi domowemu, czyniąc uciążliwym korzystanie z innych lokali w budynku.

Zasady porządku domowego mogą być określone w regulaminie uchwalonym przez wspólnoty mieszkaniowe, spółdzielnie mieszkaniowe oraz współwłaścicieli budynku. Niezależnie jednak od powyższego wynikają one
z ustalonych zwyczajów, a zatem nie muszą być nigdzie spisane. Za rażące wykroczenie przeciwko porządkowi domowemu można uznać zachowanie, które cechuje duże nasilenie złej woli i szczególna szkodliwość ze względu na charakter naruszonych norm.

Za rażące wykroczenie przeciwko porządkowi domowemu może być uznane nawet jednorazowe zachowanie. Za uporczywe może być uznane zachowanie częste, wielokrotne, powtarzające się. W obu przypadkach ustawodawca wymaga, by naganne zachowanie lokatora czyniło uciążliwym korzystanie z innych lokali w budynku.

W doktrynie słusznie podnosi się, że należy per analogiam stosować art. 11 ust. 2 pkt 1 u.o.p.l. w zakresie, w jakim wymagane jest pisemne upomnienie lokatora. Argumentuje się, że skoro taki wymóg przewidziany został dla właściciela, z którym wiąże lokatora stosunek prawny, to tym bardziej powinien on dotyczyć osoby, z którą nie wiąże lokatora żaden stosunek prawny.

Jeśli w toku procesu dojdzie do zmiany zachowania lokatora lub jego domowników, polegającej na zaprzestaniu naruszeń zasad porządku domowego i przestrzeganiu zasad współżycia mieszkańców przez okres uzasadniający przekonanie o trwałym charakterze tej zmiany, może dojść do oddalenia powództwa jako bezzasadnego.

Zgodnie z wyrokiem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 28 kwietnia 2016 r. 27013/07:

„Utrata mieszkania jest najbardziej skrajną formą ingerencji w prawo do poszanowania czyjegoś domu, a każda osoba znajdująca się w sytuacji takiego zagrożenia powinna mieć możliwość ustalenia proporcjonalności środka przez sąd. W szczególności w przypadkach, w których zostały podniesione argumenty dotyczące
proporcjonalności ingerencji, sądy krajowe powinny zbadać je w sposób szczegółowy i dokonać stosownego uzasadnienia.”

Dokarmianie ptaków powoduje zanieczyszczenie położonego pod oknami przy budynku skweru, trawnika, drogi, chodnika, placu zabaw lub innego miejsca publicznego

Samo dokarmianie ptaków (ale też wolno-bytujących kotów, które są zwierzętami towarzyszącymi) nie jest wykroczeniem, ale zanieczyszczenie lub zaśmiecanie przestrzeni publicznej karmą czy resztkami jedzenia już takim wykroczeniem jest.

Możliwe działania sąsiada: Złożenie zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia wykroczenia zanieczyszczenia, zaśmiecenia miejsca publicznego - Sprawa o wykroczenie.

Jeżeli więc dokarmianie ptaków powoduje zanieczyszczenie, zaśmiecenie położonego pod oknami lub balkonem skweru, trawnika, drogi, chodnika, placu zabaw lub innego miejsca publicznego sąsiad może złożyć na policji zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia wykroczenia stypizowanego w art. 145 k.w., który przewiduje za to wykroczenie karę grzywny min. 500 zł. Maksymalna wysokość grzywny, zgodnie z ogólna regulacją wyrażoną
w art. 24 § 1 k.w. wynosi 5000 zł, przy czym określając ostateczną wysokość, sąd weźmie pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste i rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe.

Wymierzając karę za zaśmiecanie, zanieczyszczanie miejsca publicznego, sąd może orzec obowiązek przywrócenia zanieczyszczonego, zaśmieconego miejsca do stanu poprzedniego.

Jak odpowiedzieć sąsiadowi?

Żeby odpowiedzieć jednoznacznie na to pytanie, należałoby ustalić, jakimi dokładnie działaniami sądowymi grozi sąsiad. 

Grożenie innej osobie spowodowania postępowania karnego lub postępowania, w którym może zostać nałożona administracyjna kara pieniężna jest, zgodnie z k.k., tzw. groźbą bezprawną (art. 115 § 12 k.k.). Jest to z reguły jedno ze znamion, których zaistnienie jest konieczne do uznania, że doszło do innego czynu zabronionego.

Grożenie innej osobie spowodowania postępowania cywilnego lub postępowania w sprawie o wykroczenie nie jest groźbą bezprawną. O groźbie bezprawnej mówimy tylko wtedy, gdy używająca jej osoba grozi spowodowaniem postępowania karnego lub postępowania, w którym może być nałożona kara administracyjna. Sama groźba bezprawna może być uznana za czyn zabroniony tylko wówczas, gdy zaistniał skutek w postaci podjęcia przez inną osobę określonego działania, zaniechania lub znoszenia (art. 191 § 1 k.k.) Wówczas mamy do czynienia z przestępstwem „zmuszenia”, które jest zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 3. Ściganie przestępstwa następuje na wniosek pokrzywdzonego. 

Jeżeli groźby czy zapowiedzi ze strony sąsiada podjęcia działań przeciwko osobie dokarmiającej gołębie są uporczywe, tj. powtarzają się, i wywołują w osobie dokarmiającej gołębie uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia lub istotnie naruszają jej prywatność, wówczas takie działanie może być uznane jako wypełniające znamiona przestępstwa nękania podlegającego karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8 (art. 190a § 1 k.k.). Ściganie przestępstwa następuje na wniosek pokrzywdzonego. 

Ażeby ocenić właściwie ryzyko dla osoby dokarmiającej ewentualnymi działaniami prawnymi, należałoby także ustalić:

1. Na jakim terenie odbywa się dokarmianie (prywatny czy publiczny),
2. Czy dochodzi do zanieczyszczenia, zaśmiecania?
3. Zanieczyszczana jest nieruchomość prywatna czy miejsce publiczne?
4. Czy sąsiad skierował pismo – wezwanie do osoby dokarmiającej ptaki?
5. Czy osobą dokarmiającą jest właściciel nieruchomości czy najemca?
6. Czy sąsiad jest właścicielem nieruchomości czy najemcą?

Jeśli jest to teren prywatny (wspólnoty lub spółdzielni) – to należałoby ustalić, czy w regulaminie porządku domowego wpisany jest zakaz dokarmiania ptaków – jeżeli tak, to jakich miejsc zakaz dotyczy.