Czy spółdzielnia mieszkaniowa może zakazać karmienia ptaków?

Miejsca publiczne

Brak generalnego zakazu dokarmiania ptaków

Na wstępie zaznaczyć należy, że nie ma w polskim prawie przepisów, które by wprost zabraniały dokarmiania ptaków (ale także tzw. „wolno-żyjących” lub „wolno-bytujących bezdomnych” kotów) w miejscach publicznych.

Zakaz śmiecenia i zanieczyszczania miejsc publicznych – art. 145 kodeksu wykroczeń

Niemniej, jeśli dokarmiając powodujemy zanieczyszczenie lub zaśmiecenie np. karmą (resztkami jedzenia) miejsc publicznych takich jak droga, ulica, plac, ogród, trawnik, zieleniec (art. 145 k.w), chodnik, ścieżka rowerowa,
plac zabaw, plac do ćwiczeń, skwer, park to możemy popełnić w ten sposób znamiona czynu zabronionego
na gruncie kodeksu wykroczeń oraz otrzymać mandat w wysokości min. 500 zł.

Regulamin czystości i utrzymania porządku na terenie gminy – art. 4 u.c.p.g

Zgodnie z art. 4 u.c.p.g. rady gminy mają obowiązek uchwalenia regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie gminy, który jest aktem prawa miejscowego, w którym uregulowane są zasady zbierania i odbierania odpadów oraz utrzymania w odpowiednim stanie sanitarnym i porządkowym miejsc gromadzenia odpadów.

„Rady gminy nie mogą w Regulaminie czystości i utrzymania porządku na terenie gminy uchwalanym
na podstawie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach zakazać dokarmiania ptaków gdyż wykraczałyby w ten sposób poza delegację ustawową zawartą w art. 4 ust. 2 u.c.p.g. a uchwała wprowadzająca taki regulamin zostałyby uznana w tej części za nieważną jako wydana z naruszeniem prawa” - tak orzekł sąd
w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 12 maja 2016 r., sygn. akt II SA/Łd 240/16. art. 4 ust. 2 nie upoważnia bowiem do formułowania w regulaminie określonych zakazów, a jedynie do określenia wymagań w zakresie utrzymania czystości i porządku na terenie nieruchomości.
Co prawda art. 4  ust. 2 pkt. 6 wprowadza obowiązek dla „osób utrzymujących zwierzęta domowe” do ochrony przed zagrożeniem lub uciążliwością dla ludzi oraz przed zanieczyszczeniem terenów przeznaczonych do wspólnego użytku, jednak przepis ten dotyczy tylko zwierząt domowych a nie dzikich.

Podsumowując, jakkolwiek dokarmianie ptaków na terenie „dostępnym dla publiczności” nie jest zabronione, a rady gminy nie mogą wprowadzić takiego zakazu, to jeśli dokarmianie powoduje zanieczyszczenie, zaśmiecenie przestrzeni publicznej karmą czy resztkami jedzenia, będzie uznane za wykroczenie, za które można otrzymać mandat w minimalnej wysokości 500 zł. (art. 145 k.w.)

Miejsca prywatne

Regulaminy porządku domowego

Teren spółdzielni mieszkaniowej natomiast jest terenem prywatnym.
Zasady zachowania osób członkowskich na terenie spółdzielni mieszkaniowej regulują wewnętrzne regulaminy porządku domowego uchwalane przez spółdzielnie na podstawie statutu spółdzielni, zgodnie z art. 13 ustawy
o własności lokali.
Spółdzielcze regulaminy porządkowe określają m.in. godziny ciszy nocnej, godziny, w których mogą być prowadzone głośne prace remontowe i konserwacyjne ale też zasady korzystania z części zaliczanych do nieruchomości wspólnej tj. piwnice, pralnie, suszarnie a także tereny zielone.

Zakaz dokarmiania w regulaminach porządku domowego

Zgodnie z wyrokiem SA w Krakowie z 2 grudnia 2016 r. ACa 1023/16 „Decyzja o niedokarmianiu wolno żyjącego ptactwa, na terenie nieruchomości będącej własnością pozwanej Spółdzielni nie jest sprzeczna z obowiązującymi przepisami prawa.”

Rozstrzygnięcia w tej kwestii domagała się członkini spółdzielni, która zaskarżyła postanowienie regulaminu, który zakazywał dokarmiania ptaków (między innymi) na chodnikach i terenach zielonych przynależnych do budynków. Powódka twierdziła, że zakaz narusza m.in. art. 21 UOZ, zgodnie z którym „zwierzęta wolno żyjące stanowią dobro ogólnonarodowe i powinny mieć zapewnione warunki rozwoju i swobodnego bytu” a zakaz dokarmiania gołębi zagraża ich populacji. Powódka twierdziła, że spółdzielnia w ramach swych kompetencji winna ograniczać miejsce, w którym zwierzęta mogą być dokarmiane, do wyznaczonych i nie może zakazywać dokarmiania ptaków na terenie całej spółdzielni.

Wyrok ten dotyczył jednak małej spółdzielni i sąd wskazał na duże prawdopodobieństwo uciążliwości dla innych mieszkańców spowodowanym dokarmianiem ptaków w tych miejscach.
Decydujące znacznie miało tutaj też zdanie znaczącej większości członków pozwanej spółdzielni, która opowiedziała się za niedokarmianiem ptaków na chodnikach i trawnikach przy budynku Spółdzielni, oraz brak wykazania w pozwie, aby decyzja o zakazie zagrażała populacji gołębi i innych ptaków wolno żyjących na terenie K., czy też choćby na obszarze dzielnicy K. - jeśli chodzi o ich byt i rozwój.

Sąd zostawił jednak możliwość rozważania, a więc i podważenia legalności takiego zakazu w przypadku istnienia na terenie spółdzielni „dużych terenów zielonych, właściwego środowiska ptaków wolno żyjących a jednocześnie miejsca, gdzie współegzystencja ptactwa i ludzi nie jest uciążliwa dla nikogo.”

Ze wstępnej analizy regulaminów wynika, że spółdzielnie (wspólnoty) prezentują różne podejście do tej kwestii:

1. W ogóle nie regulują tej kwestii, co oznacza możliwość dokarmiania ptaków na terenie całej spółdzielni,

2. Ograniczają zakaz dokarmiania ptaków do:

   • Balkonów, loggii, parapetów, daszków i otoczenia budynków,
   • Okien i balkonów, tym samym dopuszczają możliwość dokarmiania ptaków na np. chodnikach i terenach zielonych,

3. Zakazują dokarmiania ptaków na terenie całej spółdzielni.

W tym ostatnim przypadku, szansę na ewentualne skuteczne wzruszenie legalności takiej uchwały są tym większe im większy obszar obejmuje spółdzielnia i wchodzące w jej skład tereny zielone a tym samym możliwe ograniczenie uciążliwości dla innych mieszkańców wynikających z dokarmiania ptaków.

Czy spółdzielnia może wymierzać sankcje za nieprzestrzeganie zakazu dokarmiania ptaków?

Zasady regulaminów porządku domowego nie stanowią obowiązujących norm prawnych. Nie można wprowadzać więc za nieprzestrzeganie regulaminu kar porządkowych lub pieniężnych, „zadaniem wspólnoty jest tylko i wyłącznie zarządzanie nieruchomością wspólną i do tego powinna się ograniczać. Wspólnota nie może narzucać właścicielowi dalej idących ograniczeń czy obowiązków, a zatem i opłat niż wynikające z przepisów prawa.” – tak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3.04.2009 roku sygn. akt II CSK 601/08.

Podobnie w wyroku SA w Warszawie z dnia 27.05.2009 roku sygn. akt VI ACa 1124/08, sąd stwierdził, że wspólnota nie może też stosować żadnych sankcji. Wyrok, który zapadł na tle chaosu parkingowego panującego
we wspólnocie mieszkaniowej, w celu jego opanowania wspólnota mieszkaniowa podjęła uchwałę ustalającą regulamin parkowania pojazdów. W uchwale tej w celu zdyscyplinowania mieszkańców wspólnota ustaliła opłatę karną oraz w celu jej wyegzekwowania upoważniła zarząd do zakładania blokad na koła. Jednak sąd uznał, że wspólnota nie ma prawa stosować sankcji. Według sądu nie znajduje to poparcia ani w ustawie o własności lokali, ani w innych przepisach.

Jak spółdzielnie mogą egzekwować zakazy dokarmiania ptaków określone w regulaminach porządku domowego?

Jeżeli dana osoba jest właścicielem lokalu zgodnie z art. 16 ustawy o własności lokali, jeżeli właściciel lokalu wykracza w sposób rażący lub uporczywy przeciwko obowiązującemu porządkowi domowemu albo przez swoje niewłaściwe zachowanie czyni korzystanie z innych lokali lub nieruchomości wspólnej uciążliwym, wspólnota mieszkaniowa może w trybie procesu żądać sprzedaży lokalu w drodze licytacji na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego o egzekucji z nieruchomości. Aby wspólnota mogła zlicytować lokal
to uchybienia właściciela lokalu muszą mieć duży ciężar gatunkowy. Wykazanie spełnienia przesłanek spoczywa na wspólnocie mieszkaniowej, ale z orzecznictwa sądów można wywnioskować, że bardzo powściągliwie podchodzą do sprawy i uważają tę procedurę za ostateczność.

Ponadto, zgodnie z art. 27 ust. 5 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, z żądaniem o którym mowa
w art. 16 ust. 1 u.w.l., występuje zarząd spółdzielni na wniosek większości właścicieli lokali w budynku
lub budynkach położonych w obrębie danej nieruchomości.

Nie będzie rażącym i uporczywym naruszaniem porządku domowego:

• Remont (Wyrok SA w Warszawie - I Wydział Cywilny z dnia 8 listopada 2018 r., I ACa 849/17),
• Funkcjonowanie baru z kebabem o ile właściciel dba o porządkowanie chodnika przy budynku, zainstaluje odpowiedni system wentylacji (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie - I Wydział Cywilny z dnia 12 grudnia 2014 r. I ACa 877/14),

Będzie przykładem rażącego i uporczywego naruszania porządku domowego:

• Długotrwałe zaległości w opłatach (Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 października 2015 r. SK 11/13),
• Gromadzenie śmieci i makulatury w mieszkaniu i innych przedmiotów co stwarza zagrożenie dla konstrukcji budynku (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie - I Wydział Cywilny z dnia 14 czerwca 2022 r. I ACa 76/21),
• Nieudostępnianie lokalu mieszkalnego służbom technicznym (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie - I Wydział Cywilny z dnia 14 czerwca 2022 r. I ACa 76/21),
• Długotrwałe i regularne zaśmiecanie klatki schodowej, dewastacja klatki schodowej, uderzanie w kaloryfery, zakłócanie spokoju nocnego, grożenie sąsiadom, wyzwiska, wulgaryzm, powodowanie zagrożenia pożarem, regularne interwencji policji (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach - I Wydział Cywilny z dnia 30 marca 2017 r. I ACa 1031/16),

Jeśli wspólnota uzna, że doszło do szkody (np. trwałe zabrudzenie chodnika, zniszczenie trawnika) - może swoje roszczenia o naprawienie szkody dochodzić na drodze sądowej od sprawcy szkody na podstawie art. 415 k.c. Przy czym osobą odpowiedzialną za szkodę nie może być uznana osoba, która z jakichkolwiek powodów znajduje się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli (art. 425 k.c.).